استكبار؛ زمينه‌ها و پي آمدها در سيماي قرآن(1)
استكبار؛ زمينه‌ها و پي آمدها در سيماي قرآن(1)
استكبار؛ زمينه‌ها و پي آمدها در سيماي قرآن(1)
خاستگاه رواني استكبار
نتيجه طبيعي چنين ديدگاهي، آن است كه ديگران را موجوداتي پست و ناچيز مي‌شمارد و هر گونه جور و ستمي را در حق آنها، براي خود مجاز مي‌داند.
در آيات قرآن نيز به اين موضوع اشاره شده است، آنجا كه خداوند به فرشتگان فرمود:
إِذْ قَالَ رَبُّكَ لِلْمَلَائِكَةِ إِنِّي خَالِقٌ بَشَرًا مِن طِينٍ فَإِذَا سَوَّيْتُهُ وَنَفَخْتُ فِيهِ مِن رُّوحِي فَقَعُوا لَهُ سَاجِدِينَ فَسَجَدَ الْمَلَائِكَةُ كُلُّهُمْ أَجْمَعُونَ إِلَّا إِبْلِيسَ اسْتَكْبَرَ وَكَانَ مِنْ الْكَافِرِينَ. (ص: 71-74)
من از گل، بشري مي‌آفرينم. پس چون او را به طوركامل آفريدم و از روح خويش در آن دميدم، در برابرش كرنش كنيد. پس همه فرشتگان به كرنش درآمدند، مگر ابليس كه تكبر كرد و از كافران گشت.
سپس خداوند به او فرمود:
قَالَ يَا إِبْلِيسُ مَا مَنَعَكَ أَن تَسْجُدَ لِمَا خَلَقْتُ بِيَدَيَّ أَسْتَكْبَرْتَ أَمْ كُنتَ مِنَ الْعَالِينَ. (ص: 75)
مگرابليس [كه] تكبر نمود و از كافران شد. فرمود: «اي ابليس، چه چيز تو را مانع شد كه براي چيزي كه به دستان قدرت خويش خلق كردم، سجده آوري؟ آيا تكبر نمودي يا از [جمله] برتري جوياني؟
نافرماني فرعون در برابر دستور الهي
سپس موسي و برادرش هارون را با آيات خود و حجتي آشكار فرستاديم به سوي فرعون و سران [قوم] او، ولي تكبر نمودند و مردمي گردنكش بودند.
جنبه رفتاري استكبار
سپس پشت كرد و گردنكشي ورزيد و گفت: اين [قرآن] جز سحري كه به برخي آموخته‌اند، نيست. اين جز گفتار بشر نيست.
أَفَكُلَّمَا جَاءكُمْ رَسُولٌ بِمَا لاَ تَهْوَى أَنفُسُكُمُ اسْتَكْبَرْتُمْ فَفَرِيقاً كَذَّبْتُمْ وَفَرِيقاً تَقْتُلُونَ. (بقره: 87)
چرا هرزمان، پيامبري با مطالبي كه دلخواهتان نبود، به سوي شما آمد، گردنكشي كرديد. سپس گروهي را دروغ‌گو خوانديد و گروهي را كشتيد؟
جنبه اعتقادي استكبار
خداي شما خداي يكتا است. كساني كه به آخرت ايمان ندارند، دل‌هايشان به انكار خو كرده و ايشان مستكبرانند.
قَالَ يَا إِبْلِيسُ مَا مَنَعَكَ أَن تَسْجُدَ لِمَا خَلَقْتُ بِيَدَيَّ أَسْتَكْبَرْتَ أَمْ كُنتَ مِنَ الْعَالِينَ قَالَ أَنَا خَيْرٌ مِّنْهُ خَلَقْتَنِي مِن نَّارٍ وَخَلَقْتَهُ مِن طِينٍ. (ص: 75 و 76)
(پروردگارت) گفت: اي ابليس! چه چيز تو را بازداشت از اينكه در برابر چيزي كه با دستان خودم آفريده‌ام، سجده نكني؟ گردنكشي كردي يا از بلند رتبه‌گان بودي؟ (ابليس در پاسخ) گفت: من بهتر از اويم. مرا از آتش و او را از گل آفريدي.
پي‌آمدهاي ناخوشايند استكبار
پروردگارتان فرمود: مرا بخوانيد تا شما را اجابت كنم. كساني كه از پرستش من كبر مي‌ورزند، به زودي، خوار در دوزخ در مي‌آيند.
إِنَّ الَّذِينَ كَذَّبُواْ بِآيَاتِنَا وَاسْتَكْبَرُواْ عَنْهَا لاَ تُفَتَّحُ لَهُمْ أَبْوَابُ السَّمَاء وَلاَ يَدْخُلُونَ الْجَنَّةَ حَتَّى يَلِجَ الْجَمَلُ فِي سَمِّ الْخِيَاطِ وَكَذَلِكَ نَجْزِي الْمُجْرِمِينَ. (اعراف: 40)
كساني كه آيات ما را دروغ خواندند و از پذيرفتن آنها تكبر ورزيدند، درهاي آسمان را برايشان نمي‌گشايند و در بهشت در نمي‌آيند مگراينكه شتر در سوراخ سوزن داخل شود و بدين سان بزهكاران را كيفر مي‌دهيم.
خود برتر بيني قوم نوح
اشراف ستمگر و كافري كه در ميان قوم نوح بودند، گفتند: ما تو را جز بشري همچون خودمان نمي‌بينيم و جز جماعتي از فرومايگانمان نمي‌بينيم كه كسي تو را آن هم نسنجيده پيروي كرده باشد و شما را برما امتيازي نيست، بلكه شما را دروغ‌گو مي‌دانيم.
َوإِنِّي كُلَّمَا دَعَوْتُهُمْ لِتَغْفِرَ لَهُمْ جَعَلُوا أَصَابِعَهُمْ فِي آذَانِهِمْ وَاسْتَغْشَوْا ثِيَابَهُمْ وَأَصَرُّوا وَاسْتَكْبَرُوا اسْتِكْبَارًا. (نوح:7)
و من هرباركه آنان را فرا خواندم تا ايشان را بيامرزي، انگشتانشان را در گوش‌هايشان كردند و رداي خويشتن بر سر كشيدند و پافشاري ورزيدند و هر چه بيشتر بر كبر و استكبار خود افزودند.
خردستيزي و استكبار قوم عاد
ولي قوم عاد، در زمين سر برافراشتند و گفتند: از ما نيرومند‌تر كيست؟ آيا ندانسته‌اند كه آن خدايي كه آنان را آفريده، خود از ايشان نيرومند‌تر است؟ و در نتيجه آيات ما را انكار مي‌كردند.
استكبار و دشمني قوم ثمود
سران قوم او كه استكبار مي‌ورزيدند، به مستضعفان كه ايمان آورده بودند، گفتند: آيا مي‌دانيد كه صالح از سوي پروردگارش فرستاده شده است؟ آنان گفتند: بي ترديد، ما به آنچه وي بدان رسالت يافته است، ايمان داريم. مستكبران گفتند: ما بدون ترديد، به آنچه شما بدان ايمان آورده‌ايد، كافريم.
انگيزه‌هاي مستكبران
انحراف در پرستش حق
و هنگامي كه موسي، خشمگين و اندوهناك به سوي قوم خود بازگشت، گفت: پس از من، بد جانشيناني برايم بوديد. آيا بر فرمان پروردگارتان پيشي گرفتيد؟ سپس الواح را افكند و سر برادرش را گرفت و با شدت به سوي خود كشيد. هارون گفت: اي فرزند مادرم! اين قوم، مرا به استضعاف كشيدند و نزديك بود كه مرا به قتل رسانند. پس كاري نكن كه دشمنان، مرا شماتت كنند و مرا در شمار گروه ستمكاران ندان.
فساد
فرعون در سرزمين (مصر) سر برافراشت. مردم آن را، گروه گروه ساخت. گروهي را زبون مي‌داشت. پسرانشان را سر مي‌بريد و زنانشان را براي بهره كشي زنده مي‌گذاشت. به يقين، او از فساد كنندگان بود.
اشرافي گري، يكي از دل بستگي‌هاي دنيايي
اشراف متكبر قوم او (صالح) به مستضعفان كه ايمان آورده بودند، گفتند: آيا شما مي‌دانيد كه صالح از طرف پروردگارش فرستاده شده است؟ آنها گفتند: ما به آنچه او بدان مأموريت يافته، ايمان آورده‌ايم. متكبران و اشراف گفتند: ولي ما به آنچه شما به آن ايمان آورده‌ايد، كافريم.
زراندوزي و حرص به دنيا
فرعون در ميان قوم خويش ندا داد و گفت: اي قوم من! آيا حاكميت سرزمين مصر از آن من نيست؟ و اين نهرهاي جاري زير فرمان من قرار ندارد؟ و از كاخ و كشتزارهاي من نمي‌گذرد؟ آيا نمي‌بيني؟
تقليد كوركورانه
هنگامي كه به آنها گفته شود: به سوي آنچه خدا نازل كرده و به سوي پيامبرش بياييد، مي‌گويند: آنچه را از پدران خود يافته‌ايم، ما را بس است. آيا نه چنين است كه پدران آنها چيزي نمي‌دانستند و هدايت نيافته بودند؟
منبع:نشريه گلبرگ- ش124.
/ج
تازه های مقالات
ارسال نظر
در ارسال نظر شما خطایی رخ داده است
کاربر گرامی، ضمن تشکر از شما نظر شما با موفقیت ثبت گردید. و پس از تائید در فهرست نظرات نمایش داده می شود
نام :
ایمیل :
نظرات کاربران
{{Fullname}} {{Creationdate}}
{{Body}}